EMEK

Çocuk i�çi ö�ütme merkezi: MESEM

GAMZE YENTÜR (SEND�KA.ORG)
20 Aral�k 2025 Cumartesi

Çocu�u üretimden yal�tmak yerine, çocuk eme�ini sömürü amac� gütmeden; teori ile prati�in birlikte yürütüldü�ü politeknik bir e�itim arac�l��yla üretim sürecine dahil etmek, onlar�n dünyay� ve teknik geli�meleri kavrayan çok yönlü bireyler olarak yeti�melerini sa�lar. Ancak kapitalist sistemde bu süreç, tam tersi yönde i�lemektedir

Çocuk eme�i, üretim tarz�nda devrim niteli�inde bir dönü�üm yaratan makinele�meyle birlikte üretim sürecine dahil olmu�tur. Makinele�me öncesinde hüner gerektiren i�ler, bu süreçle birlikte basitle�mi�; bu durum nitelikli yeti�kin emek gücüne olan talebi azaltm��t�r. Söz konusu dönem, el ve beden gücünden makine gücüne do�ru büyük bir geçi�in ba�lang�c�n� ifade etmektedir. Çocuklar�n ve kad�nlar�n ellerinin küçük olmas�, baz� makinelerin kullan�m�n� kolayla�t�rm�� ve bu durum, ço�u zaman yaln�zca onlar�n istihdam edilmesine yol açm��t�r. Nitekim dönemin �rlanda's�nda iki ya��ndaki bir çocuk i�çi, günde 14 saat akranlar�yla birlikte çal��t�r�lm��t�r. O günden bugüne çocuklar, sermaye için ucuz ve s�n�rs�z bir emek gücü kayna�� haline gelmi�tir.

ARTI DE�ER� MAKS�M�ZE ETMEYE YARAYAN ÇOCUK EME��
Çocuk i�çiler, yeti�kinlere k�yasla daha dü�ük ücretlerle ve daha uzun çal��ma saatleriyle çal��t�r�larak kapitalistlerin art� de�erini maksimize etmeye hizmet eder. Daha uzun çal��ma süreleri, çal��ma saatleri içinde emek yo�un çal��t�rma ve üretkenli�i art�rma gibi çe�itli yöntemlerle art� de�er yükseltilir. Bu ba�lamda çocuk eme�i, özellikle uzun saatler boyunca ve dü�ük ücretlerle çal��t�r�larak üretim sürecinde istihdam edilmektedir. Dünden bugüne çocuk i�çilerin bu biçimde çal��t�r�lmas� aras�nda önemli bir fark bulunmamaktad�r. Örne�in, çocuklar�n üretime dahil edildi�i dönemlerde 12 ya��ndaki çocuklar�n tehlikeli dökümhanelerde sabah alt�dan gece yar�s�na kadar çal��t��, 18 ya��n alt�ndaki çocuklar�n gece vardiyalar�nda istihdam edildi�i ve büyük bir k�sm�n�n çal��amaz hale geldi�i, dönemin fabrika raporlar�nda s�kça rastlanan durumlardand�r.

AÇGÖZLÜ Ç�FTÇ�N�N TOPRA�I TÜKETMES� G�B�, KAP�TAL�ZM DE ��Ç�N�N YA�AMINI KISALTARAK ONU TÜKET�R
Mesleki E�itim Merkezleri (MESEM), eski ad�yla Ç�rakl�k E�itim Merkezleri, 09 Aral�k 2016 tarihinde örgün ve zorunlu e�itim kapsam�na al�nm��t�r. Meslek liselerinden farkl� olarak bu e�itim merkezleri, a��rl�kl� olarak pratik çal��maya dayal�d�r. Ancak bu merkezlerde e�itimden ziyade çocuklar, ço�u zaman yeti�kin bir i�çi gibi çal��t�r�lmaktad�r.

Son on y�lda sa�lanan te�viklerle birlikte MESEM'e kay�tl� "ö�renci" say�s� günümüzde 545 bini geçmi�tir. Bu kay�tl�lar�n içinde 15-18 ya� aras� çocuklar ile 18 ya� üzerindeki yeti�kinler bulunmaktad�r. Kaç ki�inin 15-18 ya� aral��nda oldu�u yönündeki veriler aç�klanmam�� olsa da gerek çocuklar�n gerekse yeti�kinlerin "meslek ö�renme" ad� alt�nda emek sömürüsüne maruz kald��, resmi veriler olmasa bile aç�kça ortadad�r.

19 Haziran 1986 tarihinde kabul edilen 3308 say�l�, eski ad�yla Ç�rakl�k ve Mesleki E�itim, bugünkü ad�yla Mesleki E�itim Kanunu'nun 11. maddesine göre MESEM'de çal��anlar ö�renci statüsünde kabul edilmektedir. Bununla birlikte, i�çi s�n�f�na ait baz� haklara da sahiptirler. Ancak yasa etraf�ndan dolan�larak, fiilen i�çilik yapan bireyler ö�renci statüsünde gösterilmekte; kapitalistler bu yolla tam ücret, k�dem tazminat�, tam sigorta primleri ve yasal izin süreleri gibi maliyetlerden kaç�narak MESEM'i bir "ucuz i�gücü" kayna��na ve s�n�rs�z bir sömürü arac�na dönü�türmektedir.

SERMAYE NE KADAR EMEK EMERSE O KADAR UZUN YA�AR: EMEK YA�MASI
Emek ya�mas�, i�çi ile i�veren aras�ndaki sözle�menin ihlali anlam�na gelmektedir. Nitekim yasan�n etraf�ndan bu �ekilde dolan�lmas�yla, "meslek ö�retimi" ad� alt�nda i�çi-i�veren ili�kisi maskelenmi�tir. Aday ç�rak ve ç�raklara, ücret olarak net asgari ücretin en az yüzde 30'unun; kalfalara ise net asgari ücretin en az yüzde 50'sinin ödenmesi yasal mevzuata ba�lanm��t�r. Buna ra�men, MESEM kapsam�nda çal��an çocuklar genel olarak 6 bin 631,41 lira ücret almaktad�r.

Her ne kadar haftan�n dört günü çal��ma öngörülmü� olsa da çocuklar fiilen ço�u zaman haftada be� gün çal��makta ve okula gidememektedir. Bu ücretlerin büyük bir k�sm�, devlet taraf�ndan kapitalistlere te�vik olarak ödenmektedir. Çocuk i�çiler, hafta içi ve hafta sonu fazla mesaiye zorlanmakta; okul tatillerinde dahi dinlenme ve geli�im haklar�ndan mahrum b�rak�larak kesintisiz bir i� gücü olarak kullan�lmaktad�r.

Çal��t�klar� dört y�l boyunca fiilen tam zamanl� bir i�çi gibi üretime kat�ld�klar� halde emeklilik primleri ödenmemekte; bu uzun çal��ma y�llar� ne emeklilik gün say�s�na ne de sigortal�l�k ba�lang�c�na dahil edilmektedir. Bu durum, çocuklar� asgari ücrete dahi ula�amayan dü�ük ücretler ve s�f�ra yak�n güvencelerle, ucuz ve kolayca kullan�labilir bir "emek havuzu" haline getirmektedir.

TOPLUMSAL EME��N B�R PARÇASI ÇOCUK EME��
Üretim, toplumsal bir süreçtir ve insan�n geli�iminde emek temel bir faktördür. Emek, tarihsel olarak do�aya �ekil verir; insan, emek süreci içinde do�ay� dönü�türürken ayn� zamanda kendisini de de�i�tirir ve yeniden üretir. Bu süreçte do�a ve insan kar��l�kl� olarak birbirini etkiler ve dönü�türür. �nsan, akl� arac�l��yla ihtiyaçlar�n� kavrar; ard�ndan emek yoluyla üretir ve ürettiklerini tüketir. Çünkü eme�in yaratt�� dönü�üm bireysel de�il, kolektif ve toplumsal bir süreç niteli�i ta��r. �nsan, kendisini toplum arac�l��yla tekrar üretir.

Bu ba�lamda çocuklar�n üretken faaliyete kat�lmas� ve emek sürecinin bir parças� olmas�, toplumsal geli�imin temel unsurlar�ndan biridir. Çocu�u üretimden yal�tmak yerine, çocuk eme�ini sömürü amac� gütmeden; teori ile prati�in birlikte yürütüldü�ü politeknik bir e�itim arac�l��yla üretim sürecine dahil etmek, onlar�n dünyay� ve teknik geli�meleri kavrayan çok yönlü bireyler olarak yeti�melerini sa�lar. Ancak kapitalist sistemde bu süreç, tam tersi yönde i�lemektedir. Kapitalist üretim biçimi çocuk i�çili�inden beslenir. Kapitalizmde çocuk i�çili�inin yasaklanaca��n� dü�ünmek ham hayalden ba�ka bir �ey de�ildir. Bu anlamda çocuk i�çilik ile ilgili talepler belirlerken çocuk i�çili�inin varl�k ko�ulunun ortadan kalkmas�n� talep etmek bugünkü üretim ili�kilerinin geldi�i noktada en gerçekle�tirilebilir �eydir.

Kaynakça
Karl Marx, Kapital 1. Cilt, Ankara, Sol Yay�nlar�, May�s 2011
E-mesem �nternet Sitesi – https://e-mesem.meb.gov.tr/
3308 Say�l� Mesleki E�itim Kanunu

Çocuk i�çi ö�ütme merkezi: MESEM

�lgili Haberler