GÜNCEL

'Herkesin demokratik müzakere sürecinin olu�mas� için çabalamas� gerekiyor'

�STANBUL - ETHA
8 �ubat 2025 Cumartesi

"Sava��n içinde, bar��n yolunda: Çözüm aray��lar�, deneyimler ve modeller" oturumunda yap�lan sunumda söz alan DEM Parti milletvekili Cengiz Çiçek, a��rla�t�r�lm�� tecrit ile Öcalan'�n fikirlerinin toplum taraf�ndan anla��lmas�n�n engellenmek istendi�ini, Öcalan'�n her süreçte toplumsal mücadelenin önünü açmak için çabalad��n� dile getirdi.

Halklar�n Demokratik Kongresi'nin (HDK), "Halklar�n e�it ve özgür ya�am� yolunda çözüm bar��ta" �iar�yla iki gün düzenledi�i konferans�n ilk günü "Sava��n içinde, bar��n yolunda: Çözüm aray��lar�, deneyimler ve modeller" oturumuyla sona erdi. Konferans�n ilk oturumunda Kürt sorununun tarihsel sürecine ili�kin aktar�mlar yap�l�rken, ikinci oturumunda ise Kürt özgürlük mücadelesi, PKK lideri Abdullah Öcalan'�n Kürt sorununun �iddet sarmal�ndan ç�kar�larak demokratik zeminde çözüm önerisi üzerine sunum yap�ld�.

Konferans�n bugünkü son oturumu Esengül Demir moderatörlü�ünde gerçekle�irken, Asr�n Hukuk Bürosu avukatlar�ndan Cengiz Yürekli "Tecrit ve bar�� açmaz�: Evrensel hukuk ba�lam�nda tecrit sorunu ve Abdullah Öcalan'�n bar�� ve demokratik çözüm aray��lar�ndaki tarihsel rolü", DEM Parti Milletvekili Cengiz Çiçek "Devlet-Öcalan muhatapl��nda müzakere süreçleri ve çözüm zemini: Oslo ve �mral� deneyimleri; arka plan�, geli�imi ve engeller", Paul Rios ise "Uluslararas� çat��ma çözümleri deneyimleri, aktörler ve sonuçlar�: Güney Afrika, Kolombiya, Kuzey �rlanda'dan deneyim aktar�mlar�" üzerine sunum yapt�.

AV. YÜREKL�: �MRALI KONSEPT�N� HAK �HLAL� �EKL�NDE ALMAK YANILTICIDIR
�lk sözü alan Cengiz Yürekli, ulusal ve uluslararas� alanda tecrit tan�m�n�n olmad��n� ancak Türkiye'de tecrit uygulamas�n�n oldu�unu dile getirdi. Yürekli, "�mral�'y� �u hak ihlal edildi, tan�nmad� �eklinde almak yan�lt�c�d�r. Say�n Öcalan �ahs�nda olu�turulan uygulanmayan hukuku görmek gerekiyor" dedi.

Dü�man hukukunun istisnai bir halmi� gibi anla��ld��n� ancak öyle olmad��n� söyleyen Yürekli, Terörle Mücadele Yasas�, �nfaz Yasas� gibi dü�man hukuku oldu�unun alt�n� çizdi. Yürekli, "Haklar ne kadar s�n�rland�r�l�rsa s�n�rland�r�ls�n, neyin ne kadar uygulanaca�� yasalar taraf�ndan belirlidir. Daha uç olan� Guantanamo hukukudur. Ki�ilerin ki�i olma vasf� bile tan�mlanm�yor, bu denli hukuksuzluktur. Guantanamo K�z�l Haç'�n ziyaretlerine aç�kt�r. Kapat�lmas�na dönük kampanyalar olu�turuldu, hatta Türkiye'den dahi gazeteciler gitti, foto�raflad�, belgeseller yap�ld�. Ancak �mral� kapal� bir kutudur. Hiçbirimizin oran�n ne fiziki yap�s� ne de oradaki ko�ullar hakk�nda bilgimiz yok" ifadelerini kulland�.

'A�HM KÜRTLERE YÖNEL�K EZ�YET� KABUL ETT� AMA AYRIMCILI�I REDDETT�'
PKK lideri Abdullah Öcalan'�n Kürt sorununun hem tan�m� hem de çözümü konusunda muhatap oldu�unu belirten Yürekli, "Kürtler ya�ad�� sorunlara ra�men dünyadan bir destek görmedi. Öcalan, yakaland�� zaman hiçbir ülke onu kabul etmedi. Hukuk kapsam�na al�nmad�. Avrupa'da binlerce ki�i örgüt ba�� nedeniyle, güvenlikleri olmad�� için iltica etti. Ancak örgütün lideri olarak ya�am hakk� tehdit alt�nda olan say�n Öcalan'�n iltica i�lemleri dahi uygulanmad�, tamamen yasan�n d��nda tutuldu. A�HM'in Kürtlerin maruz kald�� eziyetlere, i�kencelere dair birçok iddias� var. Katliamlara ili�kin ihlal karar� verdi ama, ayr�mc�l�k yasa�� olan 14. maddeye dair tek sözü yok. Bu insanlar Kürt oldu�u için bu muameleye maruz kald�. A�HM neden Türkiye'nin herhangi bir yerinde de�il de Siirt'te, Batman'da, Botan'da faili meçhul cinayetlerin i�lendi�ine e�ilmedi? Say�n Öcalan i�te buna e�ildi. 'Kolektif sorunlar�n çözümü ancak kolektif olur. Bireysel çözümlerle olmaz' dedi. Peki ayn� A�HM say�n Öcalan'�n dosyalar�na dair ne yapt�? '�mral�'n�n konsepti belli de�il' diyoruz. 2014 y�l�ndaki karar�nda derki hukuk d�� bir aland�r, hak ihlalidir, 'herhangi bir hükümet böylesi ola�anüstü bir durumu mevzuat�nda öngöremez.' Sonras�nda ne oldu bütün cezaevlerinde (tecrit) ya�and�" ifadelerini kulland�.

'SAYIN ÖCALAN B�L�NMEZL�K �Ç�NDE TUTULMAK �STEN�YOR'
Yürekli, "A�HM'e 2013 tarihli ba�vurumuz var. Say�n Öcalan'�n kitab�n�n yasak olmad��n� söyledi. Bir gün sonra yereller A�HM'i dinlemedi, yasaklama karar� geldi. �lk uygulanmayan karar örne�i budur. Mesela, 4 y�ld�r haber alamayaca��z, tek bir mektup verilmeyecek. Yan�nda olan mahpuslar on y�ld�r tek bir avukat görü�ü gerçekle�tirememi�ler, dünya ile temaslar� üç saattir. Say�n Öcalan'�n bir bilinmezlik içinde tutulmas�n� amaçl�yorlar" dedi.

'�KT�DARA MI KÜRT SORUNUNUN ÇÖZÜMÜNE M� MUHAL�F OLACAKSINIZ'
Bar��n tarihsel bir arka plan� oldu�unu, Öcalan'�n bunu çözümlerken bu ülkedeki bütün halklar�n travmalar�na da cevap olmaya çal��t��n� belirten Yürekli, "Mevcut bir süreç iddias� var. Muazzam spekülasyonlar söz konusu. Y�llard�r bunun örneklerini ya�ad�k. �ktidar ad�m ataca��m derken, iktidar orta�� mitingler düzenlerdi. �u an Musavat Dervi�o�lu da ayn�s�n� yap�yor, mitingler düzenliyor. �ktidar da her zaman kendini ehven-i �er olarak dayatt�. Olay�n gelip kilitlendi�i nokta bu. Ben demokrasi kar��t� güçlerin kar�� olmas�n� anl�yorum. Ama demokrasi güçlerinin nas�l rol oynayaca�� kilit yerde duruyor. 'Kürtler ne istiyor' diyorlar ya Öcalan'�n program� ortada. �ktidara m� muhalifsiniz, Kürt sorununun çözümüne mi? Bunun tek yolu �mral� perdesinin kald�r�lmas�, demokratik müzakere sürecinin olu�turulmas�. E�er ki bu sürecin ilerlemesi isteniyorsa, 1993'ten bu yana ya�anan ac�lar�n tekrarlanmamas� isteniyorsa herkesin demokratik müzakere sürecinin olu�mas� için çabalamas� gerekiyor" ça�r�s� yapt�.

Ç�ÇEK: DEVLET-ÖCALAN MUHATAPLI�I KADAR NORMAL B�R �EY OLAMAZ
Ard�ndan DEM Parti Milletvekili Cengiz Çiçek "Devlet-Öcalan muhatapl��nda müzakere süreçleri ve çözüm zemini: Oslo ve �mral� deneyimleri; arka plan�, geli�imi ve engeller" konusunda sunum yapt�. Devletin tecrit politikas�n�n en temel amac�n�n Öcalan'� anla��l�r olmaktan uzakla�t�rmak oldu�unu kaydeden Çiçek, yüzy�ll�k devletin Kürtlerle ili�kisi ele al�nd��nda kabul edilmesi gereken tespitin, in�a edilen güvensizlik oldu�unu belirtti. Öcalan ve devletin kritik kav�aklarda masada kar��l�kl� muhatap olmas� kadar normal bir �ey olmad��na dikkat çeken Çiçek, "Bazen bunu bile irdeliyoruz. �nkar ve asimile eden olarak devlet; buna itiraz eden olarak da Öcalan aras�ndaki muhatapl�k kadar normal bir �ey yok. Bir kere bunu tart��mas�z bir tespit olarak bir yere koymam�z gerek. Say�n Öcalan y�llar önce �unu söylüyordu, 'Ben iktidarla, hükümetle de�il devletle muhatab�m.' Yüzy�ll�k hikayeyi dört a�amaya bölmek mümkün; birinci a�ama inkar ve asimilasyon, ikinci a�ama buna kar�� direni� ve itiraz, üçünü a�ama ise Kürt varl��n�n varl�k olarak kabulü, dördüncü a�ama ise içinde bulundu�umuz, tan�nma a�amas�. Buna statü a�amas� da diyebiliriz. Bugün ad�na süreç demedi�imiz ama birçok tart��may� kendi içinde ta��yan bu son dönemi, Kürt halk�n�n kaderini tayin hakk�n�n tan�nma a�amas� olarak de�erlendirmek gayet mümkün" ifadelerini kulland�.

'ÖCALAN'IN HAKKINI TESL�M ETMEK GEREK'
1980'li y�llardan bu yana Öcalan'�n devlete ça�r�s�n�n çok net oldu�unu hat�rlatan Çiçek, "Hep 1993 milat gösterilir. Belki devletle, iktidarla ate�kes milad� olarak kabul edilebilir ama öncesinde muhatapl��a dönük çabalar�n çok oldu�unu görürüz. K�rk y�l� a�k�n sürede en ilkeli aktörün say�n Öcalan oldu�unu dü�ünüyorum. Teorik, kuramsal ba�lam�; kendi ba�latt�� mücadelenin duraklar� ve stratejisi ba�lam�nda son derece tutarl� ve ilkeli oldu�unun hakk�n� teslim etmek gerek" dedi. Sovyetlerin da��l��ndan sonraki süreci Öcalan'�n 3. Dünya Sava�� olarak tan�mlad��n� an�msatan Çiçek, 1993 y�l� sonras�ndaki süreçte Öcalan'�n ve Kürt hareketinin hamle yapt��n� belirtti. '93 y�l�nda devletin hala iki kutuplu dünyan�n dizayn�na göre �ekillenmi�, hala Kürt meselesinde inkar, imha temelli politikay� kabul etti�ini, Kürt hareketi kar��s�nda bugünkü kadar uzman olmad��n� söyleyen Çiçek, "Nereden ispatlar�m, Özal'�n ç�k��ndan. Bugünkü birçok kötülü�ün sebebi olarak gösterilir ama sadece o de�il. Kürt itiraz�n� ele al��ta �imdikinden daha homojen olmaktan, deneyim biriktirmekten ziyade, 'çözüm mümkündür' de diyebilen, ordu içindeki kirli ili�kilere itiraz eden bir akl�n da var oldu�unu görüyoruz. Devletin PKK ile kar�� kar��ya geli�inde 1993'ü erken dönem olarak da tan�mlayabiliriz" dedi. '99 y�l�nda halklara dönük komplonun bo�a ç�kar�ld��n� ancak devletin "lideri yakalad�k, örgüt çöktü" dedi�ini; ayn� zamanda ba��n� ABD'nin çekti�i emperyalistlerin Kürt özgürlük hareketini �ekillendirmeye çal��t�� "PKK operasyonu"nun görüldü�ünü söyleyen Çiçek, KDP ve YNK'nin de bu dönemde PKK'ye sald�rd��n� belirtti. Oslo sürecinin ilk kez tarihsel olarak PKK ve devletin kar��l�kl� oturdu�u, birbirini yak�ndan tan�d�� bir süreç oldu�unu an�msatan Çiçek, bu dönemde yine Kürt özgürlük hareketi ve Öcalan'a yönelik propaganda arac�yla özel sava� yöntemlerinin uyguland��n� belirtti.

'SORUNU NASIL ÇÖZECE��N� B�LEN B�R KÜRT MUHATAPLI�I VAR'
Sorunun siyasal ve hukuki zeminini zorlayan bir Kürt muhatapl��n�n oldu�unu söyleyen Çiçek, �öyle devam etti: "Say�n Öcalan liderli�inde sorunun nas�l çözülece�ini bilen bir Kürt muhatapl�� var. Çöktürme plan�ndan bugüne devletteki muhataps�zl�k belirsizle�meye ba�lad�. Yeni dönemin gelece�ini belirleyecek �eylerden biri devletteki muhatapl�k, devlet bu s�navla kar�� kar��ya. Çoklu kriz ortam� Kürt sorununun çözümünü zorunlu k�l�yor. Kürt sorunu her zamankinden daha fazla bölgesel ve küresel bir sorundur. Çözüm akl�na sahip aktörün hala e�itsiz ko�ullarda olmas� sorunun çözümünü engelleyen temel faktörlerden biridir. Fiziksel özgürlü�ü ba�ta olmak üzere ko�ullar�n�n iyile�tirilmesi tart��lmal�d�r. Zay�f yan�m�z �udur; özellikle bat�da toplumsal muhalefetinin da��n�kl�� ve Türkiye halklar�n�n örgütsüzlü�üdür. Say�n Öcalan'�n çözüm süreçlerine yakla��mda en temel belirleyici özelliklerinden biri sürekli topluma mücadele alan�n� açmaya çal��mas�d�r"

R�OS: BARI� KEL�MES�N� KULLANIYORUZ AMA BARI� NE DEMEK
�lk günün 3. oturumunun son sunumu Paul Rios "Uluslararas� çat��ma çözümleri deneyimleri, aktörler ve sonuçlar�: Güney Afrika, Kolombiya, Kuzey �rlanda'dan deneyim aktar�mlar�" konusuna ili�kin yapt�. Venezuela, Kolombiya'da örgütlerin silah b�rakma süreçlerini aktaran Rios, Franco diktatörlü�üne kar�� ETA'n�n yürüttü�ü mücadele üzerinde yo�unla�t�. Rios, Bask'�n özgürlü�ünü kazanmak için sava�t�klar�n� an�msatt�. Sinevizyon gösterimiyle devam eden Rios, "Yak�n zamanda Bask ülkesi bir deneyimden geçti. Korkunç olarak adland�raca��m�z geçmi�ten (çat��mal� süreç) buraya geldik. Hala çok fazla sorunumuz var ancak durum yirmi y�l öncekine göre çok daha farkl�. O zaman soru �u, bunu nas�l ba�ard�k? Bar�� kelimesini kullan�yoruz ama bar�� ne demek? Benim ülkem için aç�klamam �u, kimsenin �iddet görmedi�i bir durum olu�turmak ve her türlü siyasi yakla��m�n, demokratik hayata kat�l�m�n oldu�u ortam�n kurulmas� demek. Ve ülkemdeki siyasi çat��malarla yüzle�me ve diyalogla çözmek. Benim için bar�� bu ko�ullar�n olu�turulmas�d�r" diyerek, �spanya ve Bask'ta devletin ETA'y� yok etme amac�yla yürüttü�ü sava�a i�aret etti.

'ETA ��DDETE SON VERECE��N� SÖYLED�'
Hükümete ve ETA'ya "toplumu dinleyin" ça�r�s� yapt�klar�n�, ad�n�n ise "bar�� için sosyal forum" oldu�unu aktaran Rios, "Silahs�zland�rma, tutsaklar�n b�rak�lmas� ve siyasi haklara ilgili öneriler haz�rlad�k. ETA ve Bask hükümeti ile, sendikalarla, üniversitelerle ortak çal��malar yürüttük. Bask hükümeti de bar�� ve silah b�rakma ça�r�s� ile ilgili etkinlikler düzenledi. ETA, Hannover'de sivil toplum temsilcileri ile birlikte silah b�rakma tart��mas� yürüttü. (ETA'n�n silah b�rakma an�na dair bir foto�raf� göstererek) ETA, silahlar� kendilerini ve ülkelerini savunmak ve kendi kaderini tayin etmek için ald�. Ama ETA ayn� anda '�iddete de son verece�iz' dedi. ETA silahlar�n� topluma teslim etmeliydi. Tüm silahlar� toplad�k, kutulara koyduk, güvenli bölgelere götürüp, sosyal aktivistlerle, Frans�z polisi ve yerelle�tirme uzman� arkada�lar�m�zla gerekli yerlere b�rakt�k. Bir y�l sonra ETA örgütünün tasfiye edilece�ini aç�klam��t�" dedi.

'BE� DERS Ö�REND�K'
Rios, �u ifadeleri kulland�: "Bar�� ekosistemini haz�rlamak farkl� aktörlele çok zor ama, bizim süreçlerimiz çok kapsay�c�d�r. Müzakere süreçlerinin yüzde 50'si genel olarak ilk be� y�l içinde ba�ar�s�zl��a u�rar. Örne�in Filistin mücadelesinde hep böyle olmu�tur. Tüm ara�t�rmalar gösteriyor ki sivil toplum kat�l�m� bar�� süreçlerinin kal�c�l�� için kilit bir rol oynamal�. Ö�rendi�imiz be� ders var. Birincisi, öncelikle f�rsatlar konusunda uzman olman�z gerek, zorluklar konusunda de�il. F�rsatlar� iyi tan�mlaman�z gerek, daha sonra da iyi de�erlendirip bar�� için ko�ullar� daha h�zl� yaratabilirsiniz. �kincisi, tüm taraflar�n ne istedi�ini çok iyi anlam�z gerek. Üçüncüsü toplumsal hareketlerin bu tür süreçlerde daha fazla güvenirli�i vard�r. Bu konuda �ans�m�z varsa ba�kalar�yla da i�birli�i yapmam�z gerekiyor dedik. Tüm yurtta�lar ve politik geleneklerden ki�ilerle konu�tuk. Bir di�er ders de kendinizi yenilemekten korkmay�n, çünkü ancak kazanan olmak istedi�inizde ba�ar�lar�n�z� geni�letebilirsiniz. Ve yeni hedeflerinize ula�mak için yeni yollar yaratabilirsiniz. Son olarak, Nobel Bar�� Ödülünü kazanan José Saramago, o da benim örgütümün eski üyelerinden. Diyordu ki 'Bizim sonu gelmez bir umuda sahip olmam�z ve onu korumam�z gerek.' �tici bir güç olmam�z gerek, bir problemin çözümü varsa sizin rolünüz onun mümkün olaca�� ko�ullar� yaratman�z gerek. Dolay�s�yla Bask ülkesinin ko�ullar� buydu, eminim siz de kendi yolunuzu bulacaks�n�z."

Konferans yar�n, "Türkiye'de bar��n toplumsal zeminini nas�l in�a edece�iz", "Küresel kriz zemininde sava�lar ve halklar�n bar�� aray��" oturumlar� ve sonuç bildirgesinin sunumu ile devam edecek.

'Herkesin demokratik müzakere sürecinin olu�mas� için çabalamas� gerekiyor'

�lgili Haberler